hogevor qarozner hokevor karozner
Ի՞նչ է խոնարհությունը
Երբ մեծամիտ չենք, մեծախոս չենք, մեզ ավելի լավը չենք համարում, քան ուրիշներին, այլ բոլորի մեջ տեսնում ենք բարի հատկություններ, իսկ վատը տեսնելիս ոչ թե մարդուն արհամարհում ենք կամ ատում, այլ ցավ զգում նրա համար, սա խոնարհություն է։ Երբ մեր անձը չենք ցուցադրում, ինքներս մեզ չենք գովաբանում, իսկ ուրիշներին քննադատում, երբ կոպիտ պատասխաններ չենք տալիս, չենք հայհոյում, հակաճառում, կռիվներ անում, կոպտում, սա
խոնարհություն է։
Երբ ներում ենք մեր ընկերոջը, ով մեզ վատություն է արել, մոռանում ենք նրա արածը և չարին չարով չենք հատուցում, վրեժ չենք լուծում, մարդկանց չենք բամբասում ու վատաբանում, սա խոնարհություն է։
Երբ հնազանդ ենք նրանց, ում պարտավոր ենք հնազանդվել` ծնողներին, ուսուցիչներին, մեզանից մեծերին, ղեկավարներին, նույնիսկ երբ հնազանդվում ենք միմյանց, այսինքն` նախընտրում ինչ-որ հարցերում զիջել մեր ընկերոջը և ոչ թե անպայման մեր կամքն առաջ տանել, սա խոնարհություն է։ Երբ հարգալից ենք մարդկանց հանդեպ, մեր գործը կատարում ենք բարեխղճությամբ, աղքատ ու թշվառ մարդկանց չենք ծաղրում, մարդկանց թերությունների վրա չենք ուրախանում, սա խոնարհություն է։ Խոնարհություն է նաև այն, որ երբ սխալ ենք թույլ տալիս, այն ընդունում ենք, ներողություն խնդրում և ոչ թե ամեն կերպ ջանում մեզ արդարացնել կամ նույնիսկ մեր մեղքն ուրիշի վրա գցել։ Նշանակում է` խոնարհության մեջ կան համարյա բոլոր առաքինությունները` սերը, ներողամտությունը, կարեկցանքը, համեստությունը և այլն։
Խոնարհությունն արիություն է և ոչ թե թուլություն.
Շատերը երբեմն կարծում են, թե խոնարհությունը թուլություն է։ Սակայն իսկական խոնարհությունը հերոսություն է և հերոսին հատուկ քաջություն է պահանջում, որը շատ քիչ մարդիկ ունեն։ Օրինակ` երբ մեզ վատություն են անում և մենք ներում ենք, սրանից ավելի մեծ քաջություն չկա։ Իսկ եթե վրեժ ենք լուծում, բամբասում ու չարախոսում, մեր սրտում ատում, նշանակում է` ուժ չունենք մեծահոգի և բարի լինելու, ուժ չունենք հասցված վիրավորանքը հաղթահարելու և արհամարհելու, արհամարհելու վիրավորա՛նքը և ոչ թե այն հասցրած մարդուն։ Եվ շատ մեծ թուլություն է, երբ սխալ ենք թույլ տալիս, վատ բան անում և չենք կամենում այն ընդունել ու ներողություն խնդրել, այլ վախկոտի պես սկսում ենք մեզ արդարացնել ու սուտ խոսել։ Խոնարհ մարդն է, որ պատրաստ է հնազանդվելու ցանկացած հրամանի, եթե դա պահանջվում է
հայրենիքի և ժողովրդի համար։ Նա պատրաստ է հնազանդվելու նույնիսկ մահվան գնով, նա պատրաստ է անձնազոհության։ Մի՞թե սա մեծ քաջություն չէ։ Եվ անչափ մեծ քաջություն ու հերոսություն է սեփական ցանկությունը մի կողմ թողնելով` կատարել ուրիշինը, զիջել ուրիշին, սակայն սա անել ուրախությամբ ու սիրով։ Տեր Հիսուսն Ինքը շատ խոնարհ ու հնազանդ էր։ Նրա մասին գրված է, որ երբ դեռ երեխա էր, հնազանդ էր Իր ծնողներին։ Իսկ Ինքն Իր մասին ասում էր. «Ես երկնքից իջա, ոչ թե որպեսզի Իմ կամքը կատարեմ, այլ Նրա, Ով ինձ ուղարկեց», այսինքն` Հայր Աստծո։ Եվ այդ նույն հնազանդությամբ էլ չարչարվեց ու խաչվեց մեզ համար։ Որովհետև այդպես էր որոշել Նրա Հայրը։ Քրիստոնյան միայն մի դեպքում իրավունք ունի և նույնիսկ պարտավոր է չհնազանդվել։ Քանի որ նա նախևառաջ Աստծո ծառան է, ապա պիտի կատարի նախևառաջ Աստծո հրամանները. երբ իրենից պահանջում
են Աստծո պատվիրաններին հակառակը, այսինքն` չար ու տմարդի բաներ կատարել` ինչ-որ մեկին որևէ վատություն անել, գողանալ, սպանել և այլն, նա չպիտի հնազանդվի։ Նա կարող է սպանել միայն, եթե դրանով պիտի փրկի ուրիշների կյանքը։ Ահա այդ պատճառով էլ պատերազմի ժամանակ նա թեև սպանում է թշնամուն, սակայն դա անում է, որպեսզի թշնամին, իր հայրենիքը գրավելով, չսպանի ու չկոտորի իր մերձավորներին ու ժողովրդին։ Եվ երբ պետք է սրբությունն ու ճշմարտությունը պաշտպանել, քրիստոնյան ոչ ոքից ու ոչնչից չի վախենում, գիտի պաշտպանել Աստծուն, իր հայրենիքը, ծնողներին, եղբայրներին ու քույրերին, ընկերներին, աղքատ ու թշվառ կամ նեղության մեջ ընկած մարդկանց։
Խոնարհությունը շատ մեծ առաքինություն է
Կատարելապես խոնարհ լինելը չափազանց դժվար է, քանի որ դա հավասար է կատարելության, այսինքն` երբ մարդ ոչ մի թերություն չի ունենում, ամեն ինչով կատարյալ է։ Խոնարհ մարդը կատարում է Քրիստոսի բոլոր պատվիրանները։ Խոնարհը նաև հեզ է, ողորմած, խաղաղարար, արդար, ճշմարտության ու արդարության մարտիկ։ Դրա համար էլ Տեր Հիսուսն առաջին երանին տալիս է խոնարհին։ Իսկ ինչո՞ւ է խոնարհը կոչվում «հոգով աղքատ»։ Որովհետև նրա հոգին չունի չարություններ ու թերություններ, շատ աղքատ է չարությամբ և հարուստ է բարությամբ։ Աստված ամենից շատ սիրում է խոնարհ մարդուն և ամենից շատ պարգևների էլ հենց նրան է արժանացնում։ Խոնարհությունն ամենամեծ առաքինությունն է. միայն խոնարհ մարդը կարող է իսկապես անշահախնդրորեն սիրել։ Անշահախնդրորեն սիրել նշանակում է նախևառաջ դիմացինի շահը փնտրել և ոչ թե սեփական, այսինքն` կամենալ, որ նախևառաջ դիմացինի համար լավ լինի, հետո՛ իր, հոգ չէ՛, թե ինքը փոքր-ինչ
էլ նեղություն կրի։ Եվ խոնարհ մարդն է միայն, որ կարող է հրաժարվել իր շահից, իր ցանկություններից, եթե դա պահանջվում է մի ուրիշի օգտի համար։ Միայն խոնարհ մարդը կարող է սիրել այնպես, ինչպես ոչ թե իրեն է հաճելի, այլ դիմացինին։ Միայն խոնարհ մարդը կարող է սիրել առանց փոխադարձ սիրո ակնկալիքի, այսինքն` նույնիսկ եթե իրեն չեն սիրում, ինքը շարունակում է սիրել, առանց դժգոհելու կամ չարանալու։
Ի՞նչ է «երկնքի արքայությունը»
Արդեն ասել ենք, որ երբ Աստված մարդուն օրհնում է, Նրան բարիքներ է մաղթում ու պարգևում։ Ամենամեծ բարիքն այն երջանկությունն է, երբ մարդ զգում է, որ ինքն Աստծո հետ է, և Աստված` իր հետ։ Սա լինում է այն ժամանակ, երբ մարդն ամեն ինչ անում է այնպես, ինչպես Աստված է կամենում, և Աստված էլ միշտ նրան օգնության է հասնում` պարգևելով խաղաղության, ուրախության ու երջանկության զգացում։ Այսպիսի
մարդն Աստծուն է սիրում, Աստված էլ` նրան։ Նա խաղաղ, ուրախ ու երջանիկ է, ինչ իրավիճակում ու դժվարության մեջ էլ գտնվի, և Աստծուն ամեն ինչի համար սրտանց փառք է տալիս, շնորհակալություն հայտնում։ Այսպիսի մարդու սրտում միայն մեկ թագավոր կա, ում հրամանները նա կատարում է` Հիսուս
Քրիստոս Աստվածը, Ում թեև այժմ նա չի տեսնում, սակայն գիտի, որ գալու է ժամանակ, երբ տեսնելու է։ Եվ այդ հույսով ուրախանում է, այլև գիտի, որ Հիսուսը թեև այժմ մեզ չի երևում, սակայն Ինքն ամենքին և ամեն ինչ տեսնում է, ամենուրեք է և մանավանդ նրանց կողքին, ովքեր սիրում են Իրեն։ Ահա այս երջանիկ վիճակն էլ հենց Երկնքի արքայությունն է, որն Աստված տալիս է խոնարհ մարդուն։ Այն կոչվում է «երկնքի» արքայություն, որովհետև երկնքում բնակվող անտեսանելի հրեշտակները և մեր այս աշխարհից հեռացած ու երկնքում հրեշտակների հետ բնակվող աստվածասեր, մաքուր, բարի մարդիկ միշտ ուրախ ու երջանիկ են Աստծո հետ։ Նրանք Աստծո հետ, Ով իրենց և մեր թագավորն է, մի գեղեցիկ ու սուրբ թագավորություն` արքայություն են կազմում։ Նրանք ապրում են Երկնքի արքայության մեջ և սպասում այն
օրվան, երբ արդեն բոլոր աստվածասեր մարդիկ կհավաքվեն այդ արքայության մեջ` հավիտենապես ապրելու այնտեղ կատարյալ երջանկության մեջ։
Սակայն այդ արքայությունը միայն երկնքում չէ, այլև երկրի վրա, ինչպես որ այդ արքայության թագավորն էլ` Աստված, միայն երկնքում չէ, այլ նաև երկրի վրա և ամենուրեք։ Չէ՞ որ երկրի վրա ապրող քրիստոնյաներն էլ են պատկանում երկնային Արքա Քրիստոսին։ Արդեն իսկ այս երկրի վրա մարդիկ կարող են
ապրել այդ արքայության երջանկությունը, սակայն երկրի վրա այդ երջանկությունը թերի է, իսկ երկնքում այն լինելու է կատարյալ։
Ուրեմն` երբ Աստված երանի է տալիս հոգով աղքատին` խոնարհ մարդուն, Նա նրան արժանացնում է հենց այդ արքայությանը։ Խոնարհություն չունենալու պատճառով են մարդիկ շարունակ տանջվում, չունեն խաղաղություն,
ուրախություն և երջանկություն։ Քանի որ, ինչպես Տեր Հիսուսն ասաց, այդ ամենը, որ Երկնքի արքայությունն է, տրվում է խոնարհին։
Քանի որ կատարյալ խոնարհությունը մեծ դժվարությամբ ձեռք բերվող առաքինություն է, ապա որքանով մարդ խոնարհ է, այնքանով էլ արժանի է դառնում Երկնքի արքայության երջանկությանը։
Խոնարհությանը հակադիր է հպարտությունը:
Սովորաբար մարդիկ կարծում են, թե հպարտությունը շատ լավ բան է, մեծ առաքինություն։ Սակայն իրականում, ինչպես սովորեցնում է քրիստոնեությունը, հպարտությունն այնքան մեծ մեղք է, որ համարվում է
առաջին մահացու մեղքը։ Մահացու մեղքերը ամենամեծ մեղքերն են և այդպես են կոչվում, որովհետև մարդու հոգին մեռցնում են, սպանում։ Աստված մարդու հոգին շատ գեղեցիկ ու մաքուր է ստեղծել, Իր նման գեղեցիկ ու մաքուր։ Սակայն երբ մարդիկ մեղք են գործում, վատ բաներ մտածում կամ անում, իրենց հոգին կեղտոտում ու տգեղացնում են, և երբ հոգին շատ է տգեղանում ու կեղտոտվում, առաջվա գեղեցիկ, աստվածանման հոգին մեռնում է։ Ուրեմն մահացու մեղքերն այդպես կամաց-կամաց սպանում են մեր հոգին, իսկ առաքինություններն ու բարի գործերն այն կենդանի են պահում ու գեղեցկացնում։ Ինչպես որ խոնարհ մարդու թագավորը բարի և կատարյալ Աստվածն է, հպարտի թագավորն էլ, ում ինքը ծառայում է, ոչ թե Աստված է, այլ սեփական անձը։ Հպարտն արհամարհում է մարդկանց, կարծում, թե ինքն ամենալավն է, իսկ ուրիշներն իր համեմատ` վատ։ Հպարտը չգիտի զիջել ու ներել։ Հպարտը մեծամիտ ու ինքնագով է։ Ահա այս պատճառներով էլ հպարտությունը շատ վատ հատկություն է և դժբախտաբար կա բոլորիս մեջ։
Խոնարհության օրինակներ
«Աստվածաշնչում» պատմվում է Հոբ անունով մի շատ բարի, արդար, աստվածասեր մարդու մասին, ով ուներ համերաշխ ու լավ ընտանիք, տասը զավակ, մեծ հարստություն` հազարավոր ոչխարներ, ուղտեր, հարյուրավոր եզներ ու էշեր, բազմաթիվ արոտավայրեր։ Հոբը շատ ուշադիր էր, որպեսզի չլինի թե ինքը կամ իր զավակները վատ արարքներ թույլ տան և մեղանչեն Աստծո դեմ։ Նա շատ հարգված ու երևելի մարդ էր։ Եվ ահա նրա հետ շատ մեծ դժբախտություն է պատահում. նա մեկ օրում կորցնում է իր ունեցած ողջ
հարստությունը և բոլոր տասը զավակներին։ Ահա թե ինչպես է դա լինում։ Մեկը գալիս է դաշտից և Հոբին ասում, որ ավազակները դաշտում հարձակվել են նրա մշակների վրա, նրանց կոտորել, իսկ բոլոր եզներն ու էշերը հափշտակել-տարել։ Քիչ անց մի ուրիշ մարդ գալիս և ասում է, որ երկնքից կրակ է իջել և նրա բոլոր հոտերն ու հովիվներին ոչնչացրել։ Հետո մի ուրիշ մարդ էլ գալիս ու ասում է, որ նրա բոլոր ուղտերն էլ են տարել, իսկ նրանց հետ գտնվող ծառաներին` սպանել։ Ապա գալիս է մի ուրիշ գուժկան և ասում, որ մինչ Հոբի զավակները, իրենց մեծ եղբոր տանը հավաքված, կերուխում էին անում, հանկարծ անապատից ուժեղ փոթորիկը գալիս ու տունը փլեցնում է
զավակների վրա և նրանց սպանում։ Զարհուրած Հոբը, լսելով այս դաժան լուրերը և հասկանալով, որ ամեն ինչ կորցրել է, նույնիսկ սիրելի զավակներին, վշտից հագուստը պատռում է, գլխի մազերը կտրում, ընկնում գետնին և…. ի՞նչ է անում։ Երևի մի ուրիշը կարող էր ըմբոստանալ Աստծո դեմ և նույնիսկ մեղադրել ու հայհոյել Նրան, որ թույլ է տվել, որ իրեն այսքան մեծ ողբերգություն պատահի. դժբախտաբար նման դեպքերում շատերն են այսպես վարվում։ Սակայն ի՞նչ արեց Հոբը։ Նա վշտահար ու ցաված սրտով երկրպագեց Աստծուն և ասաց. «Ես իմ մոր որովայնից մերկ ծնվեցի և դարձյալ մերկ պիտի գնամ։ Տերը տվեց և Տերն էլ առավ. թող Տիրոջ անունն օրհնյալ լինի»։ Այսպիսի զարմանալի խոսք կարող էր ասել միայն Աստծո առաջ անչափ խոնարհ մարդը։ Սրանից հետո դեռ ուրիշ անտանելի դժբախտություններ են պատահում Հոբին, նա դաժան հիվանդություններ է ձեռք բերում և մեծ
տառապանքներ կրում, սակայն դիմանում է բոլորին և Աստծուն հավատարիմ մնում։ Եվ նրա մեծ համբերության և խոնարհության դիմաց Աստված նրան դարձյալ տալիս է հարստություն և զավակներ, շատ ավելի, քան առաջ։
Տեր Հիսուսն ասում է. «Ով իր անձը բարձրացնում է, կխոնարհվի, և ով իր անձը խոնարհեցնում է, կբարձրացվի»։ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի ծոռը` Ներսեսը, շատ շնորհալի, խելացի ու գիտուն, աստվածասեր երիտասարդ էր։ Նա ջանում էր պահել Աստծո պատվիրանները, շատ բարի էր և անչափ խոնարհ։ Նա նաև շատ գեղեցիկ էր, բարձրահասակ, ուներ փարթամ գանգուր ու թափվող մազեր` ըստ այն ժամանակվա սովորության։ Թեև 25 տարեկան էր, սակայն արդեն մեծ պաշտոն ուներ հայոց Արշակ թագավորի պալատում և
հանդիսությունների ժամանակ ինքն էր բռնում թագավորի սուրը։ Նա շատ վաղ էր ամուսնացել, ուներ մի մանուկ որդի` հետագայի Սահակ Պարթև կաթողիկոսին, իսկ երիտասարդ կինը դժբախտաբար արդեն մահացել էր։ Երբ հայոց կաթողիկոսական գահը թափուր է մնում, Արշակ թագավորը, տեսնելով Ներսեսի իմաստությունն ու բարի վարքը, նաև հաշվի առնելով, որ նա սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի ցեղից է, որոշում է նրան կաթողիկոս դարձնել։ Սա ցանկանում են նաև պալատականներն ու ժողովուրդը։ Սակայն երբ Ներսեսին
հայտնում են այս մասին, նա, մեծ խոնարհություն ունենալով, կտրականապես հրաժարվում է` այդ մեծ պատվին իրեն անարժան համարելով։ Երբ տեսնում է, որ թագավորն ու ժողովուրդը համառում են, սկսում է բոլորի առաջ իրեն վատաբանել. իր մասին վատ բաներ է պատմում, որպեսզի տեսնեն, որ ինքն անարժան է կաթողիկոսության։ Սակայն ոչ ոք նրան չի հավատում, նույնիսկ ծիծաղում են նրա խոսքերի վրա։ Նրա փոխարեն մի ուրիշ երիտասարդ գուցե հպարտանար ու շատ ուրախանար, որ իրեն կամենում են այդքան մեծ պատվի արժանացնել, սակայն Ներսեսը ոչ միայն չի հպարտանում, այլև ինքն իրեն ցածրացնում է և ոչ մի կերպ չի համաձայնում նստել կաթողիկոսական գահին։ Սա տեսնելով` հայոց Արշակ թագավորը բարկանում է և հրամայում իր սպասավորներին, որ Ներսեսին իր առաջ կապեն։ Ներսեսին կապում են, մազերը կտրում, վրայի զինվորական փառավոր հագուստը պատռում-հանում և հագցնում հոգևորականի սքեմ։ Կանչում են մի ծեր եպիսկոպոսի` Փեստոս անունով, և նա Ներսեսին ձեռնադրում է սարկավագ։ Այնուհետև Ներսեսին տանում են և հերթով ձեռնադրում քահանա ու եպիսկոպոս, ապա օծում հայոց կաթողիկոս։ Ահա այսպես 25 տարեկանում Ներսեսը դառնում է կաթողիկոս և այնքան մեծ ու բարի գործեր կատարում, որ վաստակում է «Մեծ» տիտղոսն ու կոչվում «Ներսես Մեծ»։
խրատանի ապաշխարության գրքից.