ՆԻՒԹԻ ՁԱՅՆԱԳՐԵԱԼ ՏԱՐԲԵՐԱԿԸ
Հանապազօրյա Հաց
Բարի լույս ձեզ սիրելի ունկնդիրներ․ Այսօր մենք միասին փորձենք մեր սերտողության միջոցով հասկանալ ու սովորել ևս մեկ շատ կարևոր դաս, որի պակասը ունենք գրեթե բոլորս և այն դարձել է տարածված մեղք՝ և լուծում չի ստանում առաքյալի օրերից մինչև մեր օրերը։
Բայց Հակոբոս առաքյալը գեղեցիկ լուծում է առաջարկում այս մեղքից ազատվել համար։ Խոսքը վերաբերում է մեր սիրած մեղքին՝ այսինքն՝ չմտածված խոսելուն, արագ պատասխան տալուն, առանց հարց լսելու պատասխանելուն, առանց հիմքերի՝ բարձրաձայն եզրակացություն անելուն, կարծիք հայտել արտաքին երևույթներին նայելով և այլն։ Բայց նախ հիշենք, թե ինչպիսի՞ առաքինություններ պետք է ունենանք սրանից առաջ, որպեսզի կարողանանք ծանր լինել խոսելու մեջ։ Իսկ մենք նախորդ դասերից սովորեցինք, որ փորձությունների մեջ պետք է համբերատար լինենք։
Մեր աղոթքների և խնդրանքների մեջ պետք չէ, որ երկմիտ լինենք, քանի որ երկմիտ մարդը անհաստատ է իր քայլերի մեջ և չի ստանում իր խնդրածը։ Նաև սովորեցինք, որ պետք արմատախիլ անենք մեր վատ ցանկությունները, որոնք մեղք են ծնում, իսկ մեղքը արդեն իմացանք, որ մահ է ծնում։ Առաջին հայացքից թվում է, թե ինչ կապ կա այս առաքինությունների և խոսելու մեջ ծանր լինելու առաքինության մեջ։ Բայց կապը ուղիղ է։ Երբ մարդը համբերատար է, նա ունակ է լսելու։ Ավելի շատ լսում է, քան խոսում է։ Մեծ փիլիսոփաները շատ են անդրադարձել այս հարցին, հատկապես նշել են, որ մարդը ունի երկու ականջ և մեկ լեզու։ Դա նրա համար է, որ մարդը երկու անգամ պետք լսի և մեկ անգամ խոսի։ Նշանակում է, որ մարդը երկու անգամ պակաս պետք է խոսի, քան լսի։ Սա ավետարանական ճշմարտություն է, որը և չի պահվում, և նույնիսկ մեղք չի համարվում։
Օրինակներ յուրաքանչյուրս ունենք մեր տեսադաշտում, երբ լսելու կարողությունը գնալով նվազում է, և խոսելու ցանկությունը կրկնակի ավելանում է։ Բավական է նայել հեռուստատեսային որևէ քննարկում, կամ շոու, անմիջապես աչքի են մարդիկ իրենց անհամբերությամբ, շատախոսությամբ, դիմացինին չլսելու անքաղաքավարությամբ և այլն։ Ինչքան գեղեցիկ է, երբ մեկը խոսում է, մյուսները լսում են և միմյանց չեն խանգարում իրենց անհամբերությամբ։ Ուրեմն համբերության ձեռքբերումը չափազանց կարևոր գործոն է լսելու ունակությունը զարգացնելու համար։ Հակոբոս առաքյալն ասում է․ «Թող ամեն մարդ արագ լինի լսելու մեջ, ծանր՝ խոսելու մեջ, և ծանր՝ բարկանալու մեջ»։ Այս խոսքերը մեզ ասում է մեկը, որը ապրել է Հիսուս Քրիստոսի հետ նույն հարկի տակ և բազում առիթներ է ունեցել համակ ուշադրությամբ լսել Նրա վարդապետությունը լռությամբ։ Այս պատգամն էլ մյուսների նման տալիս է շատ մեծ վստահությամբ, քանի իր կենսակերպն է եղել։ Կրկին հիշենք, որ նա իր անվան կողքին կրել է նաև «Արդար» անունը։
Երբ մարդը կարողանում է առավել լսել, քան խոսել, այդպիսին ծանր կլինի նաև բարկության մեջ։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև երբ մարդը ուշադիր լսում է, և չի խոսում, նա մտքում կարողանում է վերլուծություններ կատարել իր լսածի շուրջ, և նաև որոշում կարող է կայացնել՝ հաջորդ անգամ լսելու վերաբերյալ։ Այս դեպքում բարկանալու հավանականությունը պակասում է, եթե խոսքը լսելու նյութի մասին է։ Բայց չի նշանակում, որ մարդը այլ հարցերում բարկանալու առիթներ չունի։ Մենք նույնիսկ չենք կարող հաշվել, թե օրվա ընթացքում քանի անգամ է բարկության մեղքը մոտենում մեզ։ Առաքյալն ասում է․«Մի՛ բարկացեք, քանի որ մարդու բարկությունը Աստծու արդարությունը չի անում»։ Մենք մեր բարկությամբ չենք կարող հասնել այն արդյունքին, ինչին որ կարող է հասնել Աստված իր արդարությամբ։ Քանի որ մարդը իր բարկության մեջ կարող է այնպիսի վատ մտքեր ու խոսքեր օգտագործել, որոնց համար ամաչի՝ խաղաղվելիս։ Բայց խոսքն արդեն արձակված է ինչպես նետը՝ աղեղից։ Շատ դեպքերում մարդկանց մասին կարծիք են հայտնում այսպիսի արտաքին դրսևորումներից հետո, չիմանալով, որ նա ամաչել է իր մտքում, և նույնիսկ զարմացել է, թե ինչպես կարող էր ինքն այդպիսի բան ասել։ Ուրեմն բարկությունը պետք է կառավարելի լինի և ինչ որ պահի վերջակետ դրվի, որպեսզի չվնասի մարդու խաղաղությունը։ իսկ վերջակետ դնելու համար մարդը պետք է երկմիտ չլինի և հավատա, որ աղոթքով կարող է դուրս գալ այդ վիճակից։ Այսպիսի դեպքերում կարելի է մտքում ուղղակի ասել․ «Տե՛ր Հիսուս Քրիստոս, Ո՛րդի Աստծո, ողորմի՛ր ինձ՝ բարկացած մեղավորիս»։ Բարկության մասին մենք ավետարանական շատ գեղեցիկ օրինակներ ունենք, որ պետք է կարդալ չբարկացած ժամանակ, որպեսզի բարկության պահին վերհիշել և խուսափել հետևանքից։ Պատմում են, որ մի անգամ Սոկրատեսը իր ծառաներից մեկի վրա բարկանալով՝ ձեռքը բարձրացնում է, որ խփի նրան, սակայն հիշում է, որ այս բարկացած վիճակի մեջ չպետք է խփել․ ձեռքը օդում բարձրացրած թողնում և ասում է ծառային․ «Տեսնում են այս բռունցքը, հիմա գլխիդ պիտի իջներ, եթե բարկացած չլինեի»։
Մեր ընտանիքներում, բարեկամների և հարևանների միջև կռիվներն ու ատելությունը կվերանար, կամ կպակասեր, եթե միայն սովորեինք բարկության ժամանակ չխոսել ու հատկապես՝ չգործել։ Այս տեսակ բարկությունը մեղք է։ Սակայն կա բարկությունը, որը արդար է, ներելի է,։ Ո՞րն է այդ բարկությունը։ Երբ որ այդ բարկությունը դրսևորվում է նախանձախնդրությամբ և Աստծու փառքի համար։ Տաճարում Տեր Հիսուս բարկացավ, քանի որ իր նախանձախնդրությունը Աստծու աղոթքի տան նկատմամբ էր, որ վերածել էին տոնավաճառի։ Կամ երբ մեկը տեսնի, որ Աստծու պատվիրաններին հակառակ մի բան է կատարվում, կամ Աստծու անվանը անպատվություն բերող մի դեպք է, այդ ժամանակ պետք չէ անտարբեր լինել, սակայն դարձյալ՝ առանց մեղանչելու։ Մեր սերտողությունների ժամանակ, շատ ենք հանդիպել Պողոս առաքյալի նմանատիպ մտքերի, որ ասում է․ «Երբ բարկանաք, մի մեղանչեք»։
Բոլոր պարագաներում պետք է զգուշություն ցուցաբերել այսպիսի հարցերում, քանի որ Աստված սրտերն է քննում, և գիտե, թե արդյոք Ի՞ր փառքի համար էր, թե՞ անզոր գտնվեցինք բարկության մեղքի առջև՝ համբերություն չունենալու պատճառով, կամ սեփական կիրքը հագեցնելու համար էր բարկությունը։ Ինչպես որ ցանկությունն է մեղք ծնում, այնպես էլ բարկությունը մայրն է բազմաթիվ մեղքերի՝ որոնք են՝ նախատինքը, հայհոյությունը, հիշաչարությունը, ոխակալությունը, կռիվը, սպանությունը, և այլ չարիքներ։ Ուրեմն արմատախիլ պետք է արվի բարկության արմատը, որը շտապելն է։ Առաքյալն ասում է, – Դեն գցեք ամեն աղտեղություն և չարիքի ավելցուկ, և հեզությամբ ընդունեք ձեր մեջ սերմանված խոսքը, որ կարող է փրկել ձեր հոգիները։ Իսկ այդ որ խոսքն է, որ կարող է հոգիներ փրկել, եթե ոչ Աստծու խոսքը։ Հիմա հասկացանք, որ առանց խոնարհության անկարելի է Աստծու հավիտենական խոսքը լսել և պահել սրտում։ Իսկ վերևում խոսեցինք այդ մասին, որ ամեն բարի շնորհ և ամեն կատարյալ պարգև վերևից է իջած՝ Լույսի Հորից, որի մեջ չկա փոփոխական ոչինչ։ Հետևաբար մենք էլ պետք է լինենք աներկբա և երբեք երկմիտ չլինենք, որպեսզի ստանանք մեր խնդրածն ու ակնկալածը։
Սիրելիներ, սրանք բոլոր դասեր են, որոնք մեզ ուղղորդում են մեր կյանքում։ Որևէ դաս չսովորելու դեպքում, հաջորդ դասը անհասկանալի է դառնում։ Ուրեմն մենք ծանր լինենք խոսելու մեջ և արագ լինենք լսելու մեջ, որովհետև հավատը զորանում է Աստծու խոսքը լսելուց, իսկ համբերություն է դրսևորվում՝ զրուցակցին լսելիս։ Բայց առաքյալը զգուշացնում է, որ խոսքը միայն լսողներ չլինենք, այլ՝ հատկապես՝ կատարողներ։ Մի տպավորիչ օրինակ է բերում, խոսքը լսող և չկատարող մարդկանց համար, ասելով․ «Եթե մեկը միայն լսող լինի խոսքը և ոչ կատարող, նա նման է մի մարդու, որը ակնապիշ նայում է հայելու մեջ իր բնական դեմքը, տեսնում է իրեն, և անցնում գնում է, և անմիջապես մոռանում է, թե ինչպիսին էր ինքը»։ Սիրելիներ, եթե մարդու մեջ չպահպանվի Աստվածային ճշմարտությունը, խոսքը, լույսը, մարդը չի կարող անդրադարձնել իր աստվածային պատկերը, որ ունի, ինչպես որ հայելի է անդրադարձում մարդու բնական դեմքը։ Յուրաքանչյուր քրիստոնյա իր վարքով պետք է անդրադարձնի տեսնողի աչքին՝ Աստծու պատկերն ու նմանությունը։ Մեր մեծերը շատ իմաստուն մտքեր ունեին և հարմար տեղերում գործածում էին՝ մարդուն նկարագրելիս։ Երբ մեկը մի անվայել արարք էր կատարում, ասում էին, սրանից մարդու հոտ չի գալիս; Այսինքն այդ մարդը չէր արտացոլում Աստծու պատկերը՝ մարդկանց աչքերում։ Բայց կան մարդիկ, որոնք աչքերը հառած ազատության կատարյալ Լույսին, և դրա մեջ հարատևում են, չեն մոռանում իրենց լսածը, նաև կատարում են, այդպիսիք իրենց գործերի մեջ միշտ երանություն են գտնում Աստծուց։ Ասել է թե այսպիսի մարդիկ Քրիստոսի բուրմունքն են Աստծու առաջ, ինչպես Պողոս առաքյալն է ասում։
Աստված է ամեն բարիքի Արարիչը, եթե մենք մի լավ բան ունենք մեր մեջ, դա Աստծուց է, ոչ թե մեզնից։ Աստված իր ողորմությամբ մեզ պահում է Իր շնորհի մեջ, եթե հանկարծ իր շնորհը կարճ ժամանակով վերցնի մեզնից, մենք կծանոթանանք մեր իրական կերպարի հետ։ Հիշենք մեր առաքյալներին, որոնք Սուրբ Հոգին ստանալուց հետո, լցվեցին իմաստությամբ, ազատվեցին վախերից, որ ունեին օրենքի ուսուցիչներից, և փարիսեցիներից։ Պարզ ձկնորսները դարձան մեկական քարոզիչներ ու զորավոր գործեր կատարողներ։ Սիրելիներ, կյանքը սրբության դպրոց է, որտեղ սովորում ենք բոլորս։ Իսկ փորձությունները մեր կյանքում այն դժվար դասերն ու առաջադրանքներն են, որոնց կատարման համար շատ ջանք ենք թափել, ամոթով չմնալու համար։ Պատահել է, որ դժվար առաջադրանքը ինքնուրույն չենք կարողացել լուծել, պատահել է, որ չենք հասկացել և դիմել ենք առավել բանիմացի, որպեսզի ուսուցչի առջև անպատասխանատու չերևանք։
Հոգևոր կյանքն էլ նույնն է, Ավետարան կարդում ենք, չենք հասկանում, դիմում ենք հոգևորականին, որ բացատրի։ Փորձության մեջ ենք հայտնվում, դժվարանում ենք միայնակ դուրս գալ, ապավինում ենք աղոթքին ու Աստծու զորությանը, բայց ո՛չ երբեք մեր հմտությանը։ Հակոբոս առաքյալի թուղթն էլ հենց այդ մասին է, թե ինչպես պետք է ապրի քրիստոնյան իր կյանքը՝ բարեպաշտության մեջ։ Ո՛չ մի առաքյալ չի ասում, որ ամեն բան հեշտ է, և քրիստոնյայի կյանքում ամեն ինչ հարթ՝ Քրիստոսին ճանաչելուց հետո։ Հակառակը՝ մենք տեսանք, որ մեր առաքյալները, որոնք նախկին ձկնորսներ էին, ապրում էին խաղաղ և անվտանգ։ Բայց Քրիստոսին ճանաչելուց հետո սկսվեց նրանց հալածանքներն ու բանտարկությունները։ բայց նրանք Սուրբ Հոգին ստանալուց հետո այլևս չերկմտեցին իրենց ընտրության մեջ, պատերազմեցին իրենց բարի պատերազմը, պահեցին իրենց հավատը և արժանացան Տիրոջ խոստացած Հանգստին։ Նրանք, որոնք հաղթեցին բարի պատերազմը, պարտության մատնեցին իրենց Վարդապետի թշնամում, նաև մեզ անմասն չթողեցին իրենց փորձառությունից, որպեսզի մենք էլ օրինակ ունենանք՝ հետևելու իրենց։
Ո՛չ ոք չի ասում հեշտ է հոգևոր կյանքը։ Նաև ոչ ոք չի ասում, որ անկարելի է ապրել հոգևոր կյանքը։ Քանի որ բազում են օրինակները մեր աչքի առջև։ Սիրելիներ, ինչպես որ վերևում ասացի, փորձությունները մեր կյանքի «ուսուցիչներն» են, իսկ մեր կյանքը առանց ուսուցչի միապաղաղ կարող էր լինել։ Տարբեր են փորձությունները մեր կյանքում, քանի որ տարբեր ենք մենք և մեր հոգևոր աստիճանը։ Որքան որ բարձր է հոգևոր աստիճանը, այսքան մեծ է փորձությունը, քանի որ մեծ է գիտելիքը՝ փորձության վերաբերյալ։ Հետևաբար նաև մեծ ընկնելու հավանականությունը և ցավը։ Ցանկացած իրավիճակ մեր կյանքում Աստծու թույլտվությամբ է, և այստեղ է, որ քրիստոնյան պարտավոր է որոշում կայացնել, թե՝ այդ իրավիճակի մեջ ինչպե՞ս հնազանդվել Աստծու խոսքին՝ փորձությունից հնարավորինս անվնաս դուրս գալու համար։ Աստված գործում է մեր կյանքում, որպեսզի մեզ դարձնի դրախտի բնակիչներ, երկնային քաղաքացիներ։
Մեր կյանքում աստվածային այդ միջամտությունները լինում են ցավոտ, երբեմն էլ շատ ցավոտ։ Փրկությունը ենթադրում է մարդու վերստին ծնունդ, ձգտում՝ դեպի կատարելություն։ Առանց փորձության մենք Աստծու չենք փնտրի և չենք գտնի՝ մեր կամքով։ Մեր հոգևոր կյանքի մեջ բարեպաշտություն ունենալու համար՝ փորձությունների մեջ կայունություն և համբերություն է պետք։ Սիրելիներ, բարեպաշտությունը զուտ գեղեցիկ բառ չէ, որի մասին հաճախ կարդում ենք Ավետարանում։ Բարեպաշտությունը այս է, երբ մարդը սիրում է ամեն սրբություն, երբ քրիստոնյան սիրում է իմաստություն, աշխատասիրություն, ողորմածություն, խոնարհություն, համբերություն, կայունություն, այսինքն ինչ որ կարելի է սուրբ համարել, բարեպաշտ մարդը սիրում է դրանք, և ոչ միայն սիրում է, այլ այդպիսին է իր կյանքով։ Այսպիսի քրիստոնյան առավոտից երեկո նեկտար է հավաքում մեղվի պես։ Իսկ մենք գիտենք, որ մեղրը ավելի շատ ուրիշների համար է ծառայում, քան մեղվի, որ արտադրում է մեղրը։ Երբեմն մենք լսում, կամ կարդում ենք, որ այս բառը վերագրում են այնպիսի մարդկանց, որոնք բարեպաշտությունից լուր չունեն։ Սա ևս վտանգավոր մոտեցում է մարդուն գայթակղության մեջ գցելու համար։ Երբ տարներ շարունակ մարդու անվան կողքին հնչում են նմանատիպ բառեր, մարդը հաստատվում է դրա մեջ և հարմարվում է այդ գովասանքի շռայլությունների մեջ։ Իսկ մեր եկեղեցու բարեպաշտ սրբերը նույնիսկ թույլ չեն տվել, որ իրենց կատարած հրաշքները իրենց վերագրեն, որովհետև նրանք բարեպաշտ են եղել և քաջատեղյակ են եղել փառասիրության մեղքին, մարդահաճության տկարությանը։
Նույնիսկ երբ կարդում ենք սրբերի վարքը, առավելագույնը տաս տողով է նկարագրված նրանց սրբակենցաղ կյանքը։ Իսկ այսօր, նույնիսկ հոգևոր մարդիկ իրենք առաջնորդների անվան կողքին թվում են անհավանական ածականներ, որի կրողը չէ այդ մարդը, բայց նրա ականջը արդեն սովորել է, որ դրանք իր անուններն են։ Երբ տաճարի դռան առջև պետրոսն ու Հովհաննես բուժեցին կաղին և նա մարդկանց աչքի առջև թռչկոտում էր, Պետրոսն ասաց, Ի՞նչ եք ակնապիշ վրաս նայում, կարծե թե իմ ուժերով արեցի, ո՛չ իմ, այլ Հիսուս Նազովրեցու։ Այստեղ Հակոբոս առաքյալը բարեպաշտ մարդու համար շատ խիստ խոսքեր է ասում։ Եթե մեկն ուզում է բարեպաշտ լինել,- ասում է առաքյալը,- և չի սանձահարում իր լեզուն, այլ՝ զբաղեցնում է իր սիրտը, այդպիսի մեկի համար զուր է բարեպաշտությունը։ Ուրեմն ամեն մեկին վայել չէ ասել բարեպաշտ։ Առաջին պայմանը, որ առաքյալը մատնացույց արեց, լեզուն էր։ Եթե մեկը չի հաղթահարում իր լեզուն, նրան պետք չէ բարեպաշտ անվանել։ Նշանակում է մարդու լեզուն է իր բարեպաշտության հիմքը։ Իհարկե Հակոբոս առաքյալը լեզվի մասին դեռ կանդրադառնա իր թղթի հետագա գլուխներում ավելի հանգամանալից։
Եթե մեկը կամենում է կառավարել իրեն և իր ձեռքում պահել իր զգայարանների սանձը, նա պետք է առաջին հերթին տեր լինի իր լեզվին, և ենթարկի իրեն։ Շնորհ ունեցող մեկը եթե չկառավարեց իր լեզուն և ամեն տեղ գովեց իր շնորհը, կարճ ժամանակ հետո կհայտնվի փառասիրության գրկում։ Առհասարակ լեզվի զսպվածության մասին այս կարևոր պատվիրանը միայն քրիստոնյաների չի վերաբերում, այլ բոլոր մարդկանց։ Չկա մի մարդ, որն իր կյանքում փոշմանած չլինի ինչ որ միտք արտահայտելուց հետո, որի մասին կարող էր լսել։ Օրինակ՝ մեկի մասին մի գաղտնիք գիտենք, կամ մեկը անբարո արարքը տեսել ենք, մենք չենք կարողանում զսպել մեր լեզուն, և պատմում ենք ամեն տեղ, և նույնիսկ այնտեղ, որտեղ ոչ ոք մեզ չի ստիպում, կամ հարցնում։ Նաև շատ է պատահում, որ մեր մտքում մի մեղքի գաղափար է ծնվում, բավական է լռել մի որոշ ժամանակ և սանձել լեզուն, ու այլևս առիթ չենք ունենա զղջալու, կամ փոշմանելու մեր արտաբերած խոսքի համար։
Ժողովրդական խոսքն ասում է․ «Քանի դեռ խոսքը դուրս չի եկել քո բերանից, դո՛ւ նրա տերն ես, իսկ երբ դուրս եկավ, նա՛ է դառնում քո տերը»։ Իրապես ինչքան դեպքեր կան, որ մարդը մի բան է ասել, և նրա խոսքը որպես զենք գործածել են իր դեմ՝ սպառնալով որ կհայտնեն գաղտնիքը։ Այսինքն այստեղ է, որ դուրս թռած խոսքը տեր է լինում ասողին։ Հիշենք նաև Տիրոջ խոսքը, որ ասում է․ «Քո խոսքերով պիտի արդարանաս, և քո խոսքերով պիտի դատվես»։ Իսկ սա նշանակում է, որ ինչպես մեր լեզուն է Աստծու առջև, նույնպես Աստված է մեր հանդեպ։ Լեզվից է կյանքը և լեզվից է մահը։ Մենք ջանք պետք է գործադրենք մեր խոսակցականից հեռացնել հայհոյանք, սուտ, քծնանք, անվայել անեկդոտներ, բամբասանք, զրպարտություն, անեծքներ, և այլն։ Ուղղակի սկսենք ճիշտ խոսել, կամ ժամանակին լռել։ Միայն այս դեպքում մեզ կենթարկվեն մեր մյուս զգայարանները, որոնք անկառավարելի են մեր լեզվի պատճառով։ Հիմա դուք մտովի պատկերացրեք ցանկացած մեղք և ուսումնասիրեք, որ լեզվի անհնազանդությունից է առաջացել։ Սիրելիներ, Հակոբոս առաքյալի այս թուղթը հայտնություն է բոլորիս համար, սրանք մեր կյանքի կանոններն են, որոնց վրա մենք ուշադրություն չենք դարձնում՝ մեղք չհամարելով։ Երբեմն մարդիկ խոստովանում են որ տառապում են բղջախոհության մտքերից և չեն կարողանում ազատվել դրանցից։ Մարդը տառապում է, բայց չի փորձում փակել իր աչքերը այդ կիրքը առաջացնող պատկերից, չի սանձում իր լեզուն այդ մասին խոսելուց։ Կրակը մարում է, երբ վրան ցախ չեն ավելացնում։ Ցանկացած մեղքի դեմ պայքարելու համար պետք է սկսել մտքից, լեզվից, աչքերից, ականջներից։ Մնացածները կենթարկվեն հլու հնազանդ։ Հիմա նորից անդրադառնանք առաքյալի այն խոսքին, որ ասաց, – Ով կարծում է, թե ինքը բարեպաշտ է, թող սանձի իր լեզուն։ Յուրաքանչյուրդ կարող եք փորձել, թե ինչքան դժվար է լռել, թեկուզ մի քանի ժամ։ Հետևեք ձեզ և կհամոզվեք, որ օրվա մեջ անկարող եք լռել։ Թղթի ավարտին առաքյալը գրում է, որ, «Սուրբ և անարատ բարեպաշտությունը Աստծու և Հոր առաջ այս է․
Այցելել որբերին, և այրիներին՝ իրենց նեղության մեջ, անարատ պահել անձը՝ աշխարհից»։
Սիրելիներ, Հակոբոս առաքյալի ժամանակ այլ էր այրիները կարգավիճակը, մենք այդ մասին խոսեցինք Տիմոթեոսի նամակի մեջ, իսկ մեր օրերում բոլորովին այլ է։ Նախկինում երբ կինը կորցներ ամուսնուն, նա հասարակության մեջ օգնության կարիք ունեցող մեկն էր համարվում։ Իսկ հիմա այդպես չէ կնոջը կարելի է տեսնել ցանկացած մասնագիտության մեջ, ցանկացած աշխատանքի մեջ և այսօր այրին կարող է ինքն իրեն պահել։ Չնայած հազարավոր օրենքներով կնոջ իրավունքները այսօր պաշտպանված են, բայց եկեք անկեղծ լինենք, որ ցանկացած այրի կին կկամենար իր կողքին տեսնել հոգատար ամուսին, որը կպաշտպաներ իրեն, քան օրենքը։ Նույնը կարելի է ասել որբ երեխաների մասին, քանի որ այն ժամանակ չկային մանկատներ, և այդպիսի մանուկները մեծ խնամքի կարիք ունեին։
Իսկ առաքյալի ժամանակ այրի կնոջը և որբին օգնելը անարատ բարեպաշտություն էր համարվում։ Բայց այս ողորմության պայմանը ուժի մեջ է նաև մեր օրերում, քանի որ մեր օրերում էլ շատ է աղքատության կարիքը։ Մենք կարող ենք ամփոփել Հակոբոս առաքյալի այս հրաշալի թղթի բովանդակությունը, վերցնելով մեզ օգտակար դասերը։ Ինչպես որ Պողոս առաքյալն էր ասում, – Ես չեմ հոգնի կրկնելուց, իսկ դուք մի հոգնեք լսելուց, քանի որ օգտակար է ձեզ համար։ Հակոբոս առաքյալի թղթի առաջին գլխի մեր կարևոր դասերն էին՝ ուրախությամբ ընդունել փորձությունները, քանի որ համբերության համար են։ Աստծուց իմաստություն խնդրենք առանց երկմտելու, քանի որ երկմիտ մարդը ոչինչ չի ստանա Աստծուց։ Փորձության մեջ եղած ժամանակ չասենք, թե Աստծուց ենք փորձվում, քանի որ յուրաքանչյուր մարդ փորձվում է՝ հրապուրվելով իր ցանկություններից։ Նաև սովորեցինք, որ ցանկությունը մեղք է ծնում, իսկ մեղքը՝ մահ։ Սովորեցինք, որ արագ լինենք լսելու մեջ, և ծանր՝ խոսելու և բարկության մեջ։ Վերջին դասը, որ այսօր սերտեցինք, մեր լեզվի կառավարումն էր։ Շնորհակալ ենք Հակոբոս առաքյալին՝ այս ընտիր թղթի համար, որին մեզ բաժնեկից դարձրեց; Փառք Աստծուն՝ իր բոլոր առաքյալների համար։ Ավարտենք այսօր մեր հարուստ դասաժամը, վերցնենք կարևորը՝ գլխավորին հասնելու համար։ Աստված կամենա, վաղը կսկսենք երկրորդ թղթի գլուխը։
Աղոթենք միասին։
Ամեն ինչ տեսնող Աստված, մեղանչեցի Քո առջև խորհրդով, խոսքով և գործով, ջընջի՛ր իմ հանցանքների ձեռագիրը և գրի՛ր անունս Կեանքի Գրքում: Գաղտնիքնե՛ր քննող, մեղա՜ Քեզ կամա և ակամա, գիտությամբ և անգիտությամբ, թողությո՛ւն շնորհիր մեղավորիս, քանզի սուրբ Ավազանի ծնունդից մինչև այսօր մեղանչել եմ Աստվածությանդ առաջ իմ զգայարաններով և մարմնիս բոլոր անդամներով: Ամենախնա՛մ Տեր, Քո սուրբ երկյուղը պահապան դի’ր աչքերիս՝ այլևս անպատկառ չնայելու, ականջներիս՝ չախորժելու լսել չար խոսքեր, բերանիս՝ սուտ չխոսելու, սրտիս՝ չարը չխորհելու, ձեռքերիս՝ անիրավություն չգործելու, և ոտքերիս՝ անորենության ճանապարհով չգնալու, այլ ուղղի՛ր սրանց ընթացքը` միշտ լինելու ըստ Քո պատվիրանների, և լսելի՛ արա ինձ արդարների երանավետ կանչը դեպի երկնքի արքայությունդ. և ողորմի՛ր Քո արարածներին և ինձ՝ բազմամեղիս:
